Αυτό που ξεχωρίζει τη τσουκνίδα και στο οποίο οφείλει το αρχαίο (κνίδη) και το νέο της όνομα, είναι ότι το άγγισμα της μας τσούζει το δέρμα. Το φαινόμενο οφείλεται στις λεπτές τρίχες που έχει στα φύλλα και τους βλαστούς της. Στην άκρη τους έχουν ένα πολύ εύθραυστο σφαιρίδιο με τις καυστικές ουσίες ισταμίνη και ακετυλοψολίνη. Οι τρίχες εισχωρούν στο δέρμα μας, τα σφαιρίδια σπάνε και το αποτέλεσμα είναι γνωστό σε όλους μας: ξυνόμαστε.
Παρ’ όλα αυτά, με τις ουσίες που περιέχει θεωρείται πολύτιμο φαρμακευτικό βότανο από την αρχαιότητα. Περιέχει σίδηρο, πυρί-

τιο, κάλιο, θείο, μαγγάνιο. Τα φύλλα της έχουν μυρμηκικό οξύ, τανίνες, βιταμίνες Α και C.
Ο Ιπποκράτης τη χρησιμοποιούσε σε γυναικολογικά προβλήματα και ο Διοσκουρίδης για τις γάγγραινες, τα καρκινικά έλκη, την πνευμονία και τα αναπνευστικά προβλήματα. Χρησιμοποιείται από την λαϊκή ιατρική για τις αιμοστατικές, γαλακτογόνους, αντιαναιμικές, αντιδιαβητικές, διουρητικές ιδιότητές της.
Συλλέγονται τα φύλα και οι τρυφεροί βλαστοί του φυτού. Οι καυστικές ουσίες εξουδετερώνονται με 15 λεπτά βράσιμο σε άφθονο νερό, οπότε η τσουκνίδα γλυκαίνει και τρώγεται.

Η τσουκνίδα τρώγεται από την αρχαιότητα. Ο Ησίοδος, που περιγράφει την αγροτική ζωή της εποχής του, συνιστούσε να «τρως τσουκνίδα για να προστατεύεσαι από τις αρρώστιες όλο το χρόνο».