Αν και το όνομά του στην επιστήμη (Ώκιμον) και τις ευρωπαϊκές γλώσσες είναι ελληνικό, ο βασιλικός (Ocimum basilicum) είναι ένα φυτό που κατάγεται από τις τροπικές περιοχές της Ασίας και της Αφρικής. Μεταφέρθηκε από τα πολύ αρχαία χρόνια στην Ελλάδα, όπου καλλιεργήθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως καρύκευμα για το έντονο άρωμά του. Στο βαρύ άρωμά του οφείλει και το αρχαίο ελληνικό του όνομα «Ώκιμον» (=έντονο, οξύ).
Είναι φυτό μονοετές και πολύκλαδο με πυκνό φύλλωμα και λαμπερά πράσινα και πολύ αρωματικά φύλλα. Είναι στενός συγγενής

με πολλά άλλα αρωματικά φυτά: μέντα, δεντρολίβανο, ρίγανη, φασκομηλιά, μαντζουράνα.
Στην μαγειρική χρησιμοποιείται συνήθως ο πλατύφυλλος βασιλικός, που έχει λιγότερο έντονο άρωμα. Τα φύλλα μπορεί να διατηρηθούν, χωρίς να χάσουν το άρωμά τους, στη κατάψυξη ή σε καλά κλεισμένα γυάλινα βάζα.
Το αιθέριο έλαιο του βασιλικού χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική και την αρωματοποιία. Στην αρχαιότητα ο βασιλικός αποτελούσε φάρμακο για την δυσκοιλιότητα και την καρδιά (Ιπποκράτης), για οφθαλμικές παθήσεις και για την καλή λειτουργία των νεφρών (Διοσκουρίδης). Η λαϊκή ιατρική τον θεωρεί κατάλληλο για ηρεμιστικό και για την λειτουργία του στομάχου.